นิสัย กับ ความอ้วน

นิสัย ช่วยให้สิ่งมีชีวิต – ทั้งมนุษย์และสัตว์ทำอะไรได้เร็วและคล่องขึ้นในสถาณการณ์ต่างๆ ส่วนใหญ่แล้วเมื่อทำอะไรไปเรื่อยๆก็จะกลายเป็นนิสัย เราจะรู้สึกสบาย สะดวก ผ่อนคลาย ไม่ต้องเพ่งเหมือนแต่ก่อน จะว่าไปแล้วก็เหมือน auto pilot เลยว่าไหมครับ?

ผมว่าทุกคนคงจำได้ตอนหัดขับรถครั้งแรก ยังไม่รู้ว่าเบรกอยู่ไหน ดูกระจกยังไง อ้าว…เด็กปั้มเรียกเปิดถัง! แต่พอขับรถทุกวันเราก็จะเก่งขึ้น สมองก็บันทึกข้อมูลที่จำเป็นไว้หมด นึกดูตัวเราตอนนี้สิครับ คุยโทรศัพท์ไป มองหาร้านอาหารไป แบบสบายๆ แต่นิสัยมันก็เหมือนดาบ 2 คม มีทั้งดีและไม่ดี ความสะดวกสบายมักจะมีราคาแพง และนั่นแหละครับคือปัญหาเมื่อมันมาถึงเรื่องกินและความอ้วน

นิสัย ที่ไม่ดีเลิกได้ไหม?

มันดีแล้วที่ร่างกายเรามีระบบบันทึกข้อมูลสิ่งที่เราทำทุกวัน เพื่อความสะดวกและรวดเร็ว นิสัย เป็นการทำอะไรที่ซ้ำๆแล้วเกิดความเคยชิน พอความเคยชินกลายเป็นนิสัย ทีนี้แหละครับจะเลิกนิสัยอะไรบางอย่างมันยากมาก ถึงแม้ว่าเราต้องการจะเปลี่ยนหรือเลิกนิสัยนั้นมากแค่ไหนก็ตาม

มีงานทดลองชิ้้นหนึ่งที่ผมอยากหยิบมาแชร์ จุดประสงค์ของการทดลองคือ เพื่อหาความแตกต่างระหว่างพฤติกรรมที่ถูกกระตุ้นโดยความอยาก และพฤติกรรมที่ถูกกระตุ้นโดยนิสัย นักวิทยาศาสตร์ทำการทดลองด้วยการให้อาหารหนูทดลองด้วยน้ำตาล (รู้หรือยังว่าทำไมเราถึงชอบกินอาหารรสหวาน?)
ภายในเวลา 1 อาทิตย์ เขาได้วางน้ำตาลไว้อีกฝั่งของตู้ทดลอง เพื่อให้หนูวิ่งไปกิน และพอหนูได้กลิ่นน้ำตาลปุ๊บ ก็วิ่งกรูกันเข้าไปกินทันที วันที่ 8 ของการทดลอง หนูกลุ่มนี้ก็ถูกแยกไปไว้ในตู้ทดลองอีกอันหนึ่ง นักวิทยาศาสตร์ก็ให้อาหารด้วยน้ำตาลเหมือนเดิมแต่ในปริมาณที่เยอะกว่าครั้งแรก เมื่อกินน้ำตาลเสร็จปุ๊บ เขาก็ฉีดสารเคมีเข้าตัวหนูเพื่อทำให้ป่วยทันที พอวันต่อมา เขาก็ให้อาหารหนูเป็นน้ำตาลด้วยการวางไว้อีกฝั่งหนึ่งของตู้ทดลองเหมือนเดิม ลองเราสิครับว่าเกิดอะไรขึ้น? แต่คราวนี้หนูกลับเดินช้าๆ และมีท่าทีว่าไม่อยากไปกินน้ำตาล เพราะหนูรู้ว่าน้ำตาลที่ให้มาทำให้เขาไม่สบาย

ผลลัพท์ที่น่าสนใจมันอยู่ในการทดลองรอบที่ 2 ครับ ในการทดลองรอบต่อมา วิธีทดลองยังเหมือนเดิมทุกอย่าง แต่รอบนี้นักวิทยาศาสตร์ได้เพิ่มเวลาขึ้น หนูทดลองกินน้ำตาลเป็นเวลา 3 อาทิตย์ ซึ่งนานกว่าการทดลองรอบแรก 2 อาทิตย์ หลังจากอาทิตย์ที่ 3 ปุ๊บ เขาก็ย้ายหนูไปอีกตู้หนึ่งเหมือนเดิม ให้อาหารด้วยน้ำตาลในปริมาณที่เยอะขึ้นเหมือนเดิม และก็ฉีดสารเคมีให้หนูป่วยเหมือนเดิม วันรุ่งขึ้นเขาก็ให้อาหารหนูด้วยน้ำตาลเหมือนเดิม แต่ถึงแม้ว่าหนูจะรู้ดีว่าน้ำตาลทำให้เขาป่วย แต่การกินน้ำตาลติดต่อกันทุกวันเป็นเวลา 3 อาทิตย์มันกลายเป็นนิสัยไปแล้ว จำได้ไหมครับว่าหนูทดลองกลุ่มแรกพอป่วยแล้วก็เดินช้าๆ ไม่สนใจที่จะวิ่งไปกินน้ำตาลเลย แต่กลุ่มที่ 2 กลับวิ่งไปกินน้ำตาลทั้งๆที่รู้ว่านั่นเป็นต้นเหตุที่ทำให้เขาป่วย

ผมอ่านดูแล้วผมก็นึกถึงมนุษย์เรา เพราะเราก็ไม่ต่างอะไรกับหนูทดลองกลุ่มที่ 2 เลย ตอนแรกที่เรากินอาหารที่มีน้ำตาลและไขมันสูง เช่น เค้ก โดนัท น้ำอัดลม หรือขนมไทยอื่นๆ เราอาจจะคิดแค่ว่าอร่อย เดี๋ยวผ่านมาจะแวะซื้ออีก ถ้ากิน 2-3 ครั้งแล้วความดันขึ้นเลย เราอาจจะเลิกกินไปเลย แต่พอกินบ่อยๆก็ติดและกลายเป็นนิสัย ทีนี้ถึงแม้ว่าเราจะอ้วน เสี่ยงต่อโรคเบาหวาน ความดัน หมอก็เตือนให้ลดน้ำหนัก แต่เราทำได้ไหมครับ? คนส่วนใหญ่กว่า 90% ไม่สามารถฝืนนิสัยที่เราได้สร้างขึ้นมาได้ และที่แย่ไปกว่านั้นคือจะเลิกนิสัยนี้ มันแทบจะเป็นไปไม่ได้เลย ยิ่งถ้าเราติดอาหารที่อร่อย เห็นเมื่อไหร่ นึกถึงเมื่อไหร่ต้องกินให้ได้ ยิ่งทำให้นิสัยการกินของเราเป็นเหมือนกบฏที่เราควบคุมไม่ได้ บางวันเราอาจจะชนะแต่ส่วนใหญ่แล้วเราจะแพ้ซะมากกว่า นั่นเป็นเหตุผลว่าทำไมนิสัยถึงเป็นเหมือนดาบ 2 คม

ผมก็เคยเป็นเหมือนกับคนทั่วไป ผมชอบกิน hamburger มาก ทั้งๆที่รู้ว่ามันไม่ดีต่อสุขภาพ แต่ผมก็หยุดกินไม่ได้ เพราะมันกลายเป็นนิสัยการกินของผมไปแล้ว แต่ในเมื่อนิสัยการกินที่ไม่ดีมันถูกเราฝึกและสร้างขึ้นมาได้ นิสัยการกินเพื่อสุขภาพที่ดีก็ต้องฝึกและสร้างขึ้นมาได้เหมือนกัน ใช่ไหมครับ?

การกินของที่เราชอบ หรือทำอะไรแล้วเรามีความสุขร่างกายเราจะหลั่งสาร โดพามีน (Dopamine) ออกมา ไอ้สารตัวนี้แหละครับที่ทำให้เราติดอะไรงอมแงมไปหมด
คนติดยาก็หลั่งสารนี้ออกมาตอนเสพ – ติดยา
คนที่ติดการพนันก็หลั่งสารนี้ออกมาเมื่อได้เล่น – ติดการพนัน
คนอ้วนก็หลั่งสารนี้ออกมาเหมือนกันเมื่อได้กินของอร่อย – เสพติดอาหาร
แต่รู้ไหมครับการออกกำลังกายก็ทำให้ร่างกายหลั่งสารตัวนี้ออกมาเหมือนกัน – ติดใจ

สรุปคือค่อยๆเริ่มกินอาหารที่ดีต่อสุขภาพ เช่น อาทิตย์หนึ่งกินอาหารเพื่อสุขภาพแค่ 1 มื้อ แล้วค่อยๆเพิ่มมาทีละนิด เพิ่มเมนูอาหารเพื่อสุขภาพใหม่ๆ เพื่อไม่ให้ซ้ำ การออกกำลังกายก็เหมือนกันครับ เริ่มวันละนิด 5-10 นาที แล้วค่อยๆเพิ่มเวลา เพิ่มความเข้มข้น เพิ่มท่าออกกำลังกายใหม่ๆเพื่อให้เกิดความตื่นเต้น มีการตั้งเป้าหมายที่ดี และที่สำคัญ ใจต้องมาและต้องพยายามจนการกินและการออกกำลังกาย กลายเป็นนิสัยในที่สุดครับ